Μεσολογγίου επαρχία: η δεύτερη σε πληθυσμό και πέμπτη σε έκταση από τις πέντε επαρχίες του ν. Αιτωλοακαρνανίας. Καταλαμβάνει το ΝΚ. Τμήμα του νομού και συνορεύει Β με την επ. Τριχωνίδας, Α με την επ. Ναυπακτίας, Δ με την επ. Βόνιτσας ενώ Ν βρέχεται από το ιόνιο πέλαγος(λιμνοθάλασσες Μεσολογγίου- Αιτωλικού). Έχει έκταση 850 τ. χλμ. και πληθυσμό 46.010 κατοίκους. Το έδαφος είναι ορεινό ή ημιορεινό στο Β. τμήμα του, με μεγαλύτερο βουνό τον Αράκυνθο (984 μ.) και πεδινό στα Ν ( πεδιάδες Μεσολογγίου και Αιτωλικού). Α διαρρέεται από τον Εύηνο ποταμό και Δ από τον Αχελώο. Τα όρια της επ. Μ. περνούν μέσα από τις δύο λίμνες του ν. Αιτωλοακαρνανίας, την Τριχωνίδα και τη Λυσιμαχεία. Οι κάτοικοι ασχολούνται με την γεωργία(δημητριακά, όσπρια, ελιές κ.α.), την κτηνοτροφία και την αλιεία(γνώστο αλλιευτικό προίον του μεσολογγιού αποτελεί το αυγοτάραχο), ενώ στην περιοχή λειτουργούν διάφορες βιομηχανίες( αλατιού, υφαντουργεία κ.α.). Στο υπέδαφος, επίσης, υπάρχουν κοιτάσματα λιγνίτη, μαγγανίου κ.λπ. Η επ. Μ. έχει ως έδρα το Μεσολόγγι, που είναι και πρωτεύουσα του νομού, περιλαμβάνει δύο δήμους (Μεσολογγίου και Αιτωλικού) και 35 κοινότητες.

Μεσoλόγγι: βρίσκεται στην είσoδo τoυ Πατραϊκoύ κόλπoυ και ανάμεσα στις εκβoλές δύo πoταμών, τoυ Αχελώoυ και τoυ Ευήνoυ. Oι φερτές ύλες των δύo πoταμών σχημάτισαν με τo πέρασμα των αιώνων ένα ιδιαίτερα εκτεταμένo σύστημα αβαθών νερών, τρεις λιμνoθάλασσες, τoυ Μεσoλoγγίoυ, τoυ Αιτωλικoύ και της Κλείσoβας. Oι λιμνoθάλασσες της περιoχής διαχωρίζoνται από τη θάλασσα τoυ Ιoνίoυ με λoυρoνησίδες ή αμμo . Oι υγρoβιότoπoι της περιοχής είναι από τoυς σημαντικότερoυς της Μεσoγείoυ με σπάνια χλωρίδα και πανίδα. Στα νερά τoυς καθρεπτίζoνται τα βoυνά Βαράσoβα, Αράκυνθoς, Ταξιάρχης και πλήθoς λόφων από προσχωμένες νησίδες των Εχινάδων πoυ βρίσκoνται διάσπαρτoι στην περιoχή. Η παρoυσία αυτών εκτός της ιδιαιτερότητας τoυ τoπίoυ δημιoυργεί ιδανικές συνθήκες για την πoικιλία των φυτικών και ζωικών ειδών. Τo Μεσoλόγγι είναι o πιo φημισμένoς ιχθυoπαραγωγικός τόπoς στην Ελλάδα και η περιoχή φιλoξενεί πoλλά ιχθυoτρoφεία.

Μεσολογγίου λιμνοθάλασσα: αβαθής κόλπος που εκτείνεται ΝΑ της πόλης του Μεσολογγίου, ανάμεσα στις εκβολές του Εύηνου ποταμού και τα ιχθυοτροφεία του Αιτωλικού και της Σκρόφας. Έχει μήκος 27.300 μ. πλάτος 15.000 μ. και βάθος που φτάνει τα 2 μ. Από τον Πατραϊκό κόλπο χωρίζεται με μια ολόκληρη συστάδα νησίδων, που αφήνουν μόνο στενές διόδους. Οι νησίδες είναι αποτέλεσμα των ποταμών Ευήνου και Αχελώου. Κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν Κυνία. Για να διέρχονται τα πλοία και να φτάνουν ως το λιμάνι του Μ. έγινε ειδική αύλακα στη λιμνοθάλασσα. Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ιχθυοτροφεία της χώρας μας, με παραγωγή που έφτανε παλιότερα τους 1.000 τόνους. Σήμερα όμως έχει αποδυναμωθεί ιδιαίτερα. Η λιμνοθάλασσα με τις γραφικές «πελάδες» της-τα μικρά ξύλινα σπιτάκια πάνω σε πασσάλους, μέσα στο νερό- προστατεύεται από την γνωστή συνθήκη RAMSAR και αποτελεί περιβαλλοντικό πάρκο και οικοσύστημα.

Αράκυνθος: ή Ζυγός. Οροσειρά στην επ. Μεσολογγίου. Στην αρχαιότητα αναφέρεται από τον Στράβωνα. Ο Αράκυνθος κατά τα χρόνια της τουρκοκρατίας χρησίμευε ως καταφύγιο των Ελλήνων αγωνιστών.

Αχελώος : ο τρίτος σε μήκος ποταμός (255 χλμ.) της Ελλάδας(λέγεται και Άσπρος ή Ασπροπόταμος). Πηγάζει από την Πίνδο (Ν του Μετσόβου) και εκβάλλει στο ιόνιο πέλαγος, διασχίζοντας την Αιτωλοακαρνανία. Ο Α. έχει αξιοποιηθεί για την κατασκευή αρδευτικών και αποχετευτικών έργων, καθώς και για τα υδροηλεκτρικά έργα της ΔΕΗ. Στα κρεμαστά έχει κατασκευαστεί το μεγαλύτερο γεώφραγμα της Ευρώπης, όπου σχηματίστηκε η λίμνη των Κρεμαστών, που κινεί μονάδες παραγωγής της ΔΕΗ. Το ίδιο και στο Καστράκι, όπου υπάρχει φράγμα που σχηματίζει τεχνητή λίμνη.

Εύηνος : ποταμός της Αιτωλίας, κοινώς Φείδαρης. Παλαιότερα ονομαζόταν Λυκόρμας, αλλά μετονομάστηκε επειδή κατά την παράδοση στα νερά του πνίγηκε ο βασιλιάς των Αιτωλών Εύηνος.